O szkole
Krótka historia Oddziału
Zanim 1 sierpnia 1944 roku batalion "Zośka" stanął na Woli jako silny, dobrze uzbrojony, zorganizowany i wyszkolony oddział Powstania Warszawskiego, miał już za sobą długą drogę. Wiodła ona nie tylko poprzez żmudne przygotowania ludzi, organizacji i sprzętu, lecz także poprzez walkę toczoną na różny sposób przez miesiące i lata okupacji. Batalion formalnie powstał w ostatniej dekadzie sierpnia 1943 roku, lecz faktycznie istniał już na długo przedtem. Formacje konspiracyjne, które stały się podstawą batalionu "Zośka", rozpoczęły swą podziemną działalność jeszcze za murami oblężonej Warszawy. 27 września 1939 roku utworzony został konspiracyjny Związek Harcerstwa Polskiego, noszący odtąd kryptonim "Szare Szeregi". W jego ramach od razu rozpoczęło pracę harcerstwo Warszawy. Na przełomie 1941 i 1942 roku w organizacji pracowało około 840 młodych ludzi w wieku powyżej 16 lat. Zorganizowani w zastępy, drużyny; hufce i okręgi, pełnili służbę m.in. w takich strukturach jak: wywiad ("Wiss"), mały sabotaż ("Wawer -Palmiry") czy propaganda antyniemiecka ("N").
W listopadzie 1942 r. harcerze, wchodzący w skład Szarych Szeregów, zostali podzieleni na trzy piony wiekowe :
- najmłodsi -do lat 16 -"Zawisza" (Z), zajmowali się kolportażem prasy podziemnej, służbą w łączności i wywiadem; drugą grupę wiekową -"Bojowe Szkoły" (BS) stanowili chłopcy w wieku 16-18 lat. Wykonywali trudniejsze zadania wywiadowcze i łączności. Byli szkoleni na kursach kierowców i podstawowych kursach wojskowych (wyszkolenie strzelca piechoty);
- najstarsi, w wieku powyżej 18 lat, weszli do "Grup Szturmowych" (GS). Ich zadaniem była walka bieżąca w ramach tworzonego właśnie Kedywu.
W sierpniu 1943, z rozbudowanego i przekształconego Oddziału Specjalnego "Jerzy",został utworzony Batalion Szarych Szeregów, który we wrześniu tego roku, dla upamiętnienia postaci dowódcy warszawskich Grup Szturmowych, Tadeusza Zawadzkiego "Zośki" (poległego w akcji na posterunek graniczny w Sieczychach) przyjął nazwę "Zośka".
Tadeusz Zawadzki ps. "Zośka" (1921 -1943) - podporucznik AK , instruktor harcerski, bohater polskiego harcerstwa - Szarych Szeregów.
Tuż przed powstaniem batalion uzupełniono do pełnego stanu trzech kompanii (ok. 366 osób). W olbrzymiej większości składał się on z podchorążych. Żołnierze Batalionu "Zośka" brali udział w akcjach dywersyjno-sabotażowych, m.in. mających na celu niszczenie hitlerowskiego transportu kolejowego zaopatrującego front wschodni. W momencie wybuchu powstania stan organizacyjny batalionu przedstawiał się następująco:
- Dowództwo. Dowódcą batalionu był hm. por. ,,Jerzy'' (Ryszard Białous).
- Trzy kompanie. Dowódcą 1 kompanii był ,,Maciek" -phm. sierż. pchor. ,,Blondyn'' (Andrzej Łukoski), dowódcą 2 kompanii ,,Rudy" -phm. plut. pchor. ,,Morro'' (Andrzej Romocki), 3 kompanii -phm. ppor. ,,Giewont'' (Miłosław Cieplak).
- Pluton kobiecy służby łączności i służby sanitarnej.
- Wydzielona grupa sanitarna z lekarzem baonu na czele.
1 sierpnia 1944 roku o godz. 16.45, "Zośka" zaczyna akcję powstańczą. Po 63-dniach walk, toczonych w warunkach druzgocącej przewagi niemieckiej, Batalion stracił łącznie ponad 300 ludzi poległych i zaginionych wraz z grupą pęcicką i przyłączonym do baonu oddziałem ,,Kedywu Kolegium A". Zginęli dowódcy wszystkich trzech kompanii, prawie wszyscy dowódcy plutonów. Wśród poległych było 48 instruktorów harcerskich.
Opracowała: mgr Urszula Karolewska
Bibliografia:
- Borkiewicz-Celińska A.: Batalion Zośka. W-wa 1990
- Stachiewicz P.: Parasol. W-wa 1991 Kopf S.: 63 dni. Warszawa 1994 r